شهنام سپاسدار رئیس هیئت مدیره شرکت بانیان امید و یکی از با تجربه ترین برگزار کنندگان نمایشگاه های بین المللی است که تجربه مدیریت در بالاترین سطح بخش دولتی صنعت نمایشگاهی را نیز در کارنامه خود دارد. در شماره 34 مجله نمایشگاه گفت و گویی با ایشان منتشر شد که در ادامه می خوانیم.

لطفا درارتباط با شروع علاقه مندی و ورود خود به صنعت نمایشگاهی توضیحاتی بفرمایید.

من در اوایل دهه 60 دبیر شورای بازرگانی خارجی در وزارت بازرگانی سابق بودم که به دلیل برخی کارهای دانشگاهی مدتی از کار فاصله گرفتم. بعد از اتمام فعالیت های دانشگاهی به دلیل تجربه حضور در شورای بازرگانی خارجی یکی از دوستان که معاون وزیر بودند به من توصیه کردند برای مدتی کوتاه برای سامان دادن به بخشی از امور به نمایشگاه بین المللی بروم. البته من به عنوان یک کار جانبی وارد نمایشگاه شدم و دوستانی بودند که می گفتند اگر به نمایشگاه بروی در آنجا ماندگار خواهی شد. این حرف در ابتدا به نظرم یک شوخی آمد چون به لحاظ ذهنی و روحی خیلی از فضای نمایشگاه دور بودم. ولی بعدها برایم روشن شد این حرف چندان هم شوخی نبود و از آن زمان تا کنون بخشی از زندگی من با صنعت نمایشگاهی عجین بوده است. البته در برخی دوره ها کمتر و در برخی دوره ها  مانند امروز خیلی بیشتر. در واقع در هر پنج سرفصل اصلی صنعت نمایشگاهی شامل برنامه ریزی و اداره اماکن، برنامه ریزی و طراحی نمایشگاه (برگزاری)، طراحی و ساخت اماکن نمایشگاهی و انواع خدمات نمایشگاهی شامل غرفه سازی و تولید سیستم های پیش ساخته فعالیت کرده ام.
در همان سالهای دهه شصت حدود دو سال در روابط عمومی نمایشگاه مشغول فعالیت بودم و بعد جدا شدم وبه اتفاق تنی چند ازبستگان و دوستان اولین شرکت غرفه سازی ایران را ثبت کردیم چرا که در ان سال ها شرکتی که به طور تخصصی کار نمایشگاهی انجام دهد وجود نداشت. به همین دلیل وقتی ما اولین شرکت را در سال 1366 برای ساخت غرفه ثبت کردیم ،دراساس نامه، عنوان قفسه های پیش ساخته نمایشگاهی ثبت شد چرا که این شغل اصلا تا آن زمان جزء مشاغل تعریف شده نبود. تنها یک سیستم واحد پیش ساخته در خود نمایشگاه وجود داشت و خارجی ها هم عمدتا با خودشان هر آنچه نیاز داشتند می آوردند. کارغرفه سازی به عنوان یک تخصص مستقل از سال 66 می توان گفت شروع شد. بعد با توجه به این که سیستم های پیش ساخته موجود کیفیت لازم را نداشتند، شرکت غرفه سازی OCTANORM  آلمان را شناسایی کردیم و قرارداد همکاری  Octanorm service partner international)) را با آنها امضا کردیم . بعد از یک سال فعالیت مطابق با این عنوان که متوجه شدیم می توانیم این سیستم پیش ساخته را تولید کنیم ، قرارداد دوم را مبنی بر تولید تحت لیسانس اکتانورم را با انها امضا کرده و شرکتی به نام اکتیران را ثبت کردیم. با توجه به این که ظرفیت و توانایی مجموعه بیش از مقدار سیستم پیش ساخته مورد نیاز کشوربود شروع به ساخت کالاهای دیگر کردیم و 11 گروه کالایی دیگر را با این سیستم نیز تولید کردیم.
بعد از این دوره مجدد به عنوان مشاور رئیس کل مرکز توسعه صادرات به نمایشگاه بین المللی برگشتم تا این که در سال 1377 به سمت معاون نمایشگاهی منصوب شدم.

از فعالیت های خود در این سمت توضیحاتی بفرمائید.
  در دوره ای که مشاور و معاون نمایشگاهی بودم کارهای مختلفی انجام دادیم از جمله تلاش هایی نیز برای تنظیم اساس نامه شرکت سهامی نمایشگاه ها انجام دادیم. البته آنچه که مد نظر ما بود ایجاد یک شرکت مادر تخصصی بود که ان موقع زیاد رایج  نبود. تا حدود سال 1378 برنامه ریزی مدیریت نمایشگاه های کشور در معاونت نمایشگاهی مرکز توسعه صادرات انجام می شد. وقتی معاونت نمایشگاهی کنار رفت شرکت سهامی نمایشگاه ها جایگزین آن شد. نظر بنده این بود که این شرکت همه آن وظایف را عهده دار شود ولی طبق اساس نامه ، این شرکت در حد یک سایت نمایشگاهی شد و نشد آن چیزی که مد نظر ما بود و پیش بینی هایی که کرده بودیم در اساس نامه حذف شد و شرکت سهامی در نهایت ،یک سایت معتبر و خوب نمایشگاهی شد. با حذف معاونت نمایشگاهی بخشی از وظایف صنعت نمایشگاهی کشور که شامل برنامه ریزی کلان ونظارت بود برعهده مرکز توسعه صادرات باقی ماند. از برنامه سوم توسعه مدیریت، نظارت و برنامه ریزی کلان صنعت نمایشگاهی به عنوان یک ماده در برنامه های توسعه  5 ساله بر عهده سازمان توسعه تجارت قرار گرفت. یعنی الان تنها سند بالا دستی که بخواهد رابطه بین ارکان صنعت نمایشگاهی را تنظیم کند به صورت یک پاراگراف کوچک در برنامه توسعه  قرار دارد.
بنابراین هم اکنون درگیر فقدان یک سند بالادستی برای صنعت نمایشگاهی هستیم. آن زمان که معاونت نمایشگاهی بود همه امور نظارت و برنامه ریزی در همان معاونت نمایشگاهی بود و وقتی شرکت سهامی تاسیس شد دیگر همه ان اختیارات به آن شرکت منتقل نشد و فقط وظیفه نظارت و برنامه ریزی بر عهده مرکز توسعه صادرات سابق و سازمان توسعه تجارت فعلی باقی ماند.
و سازمان توسعه تجارت عهده دار یک بخش کلی از وظایف شد وشرکت سهامی نیز اختیارات معاون نمایشگاهی سابق را نداشت و به همین دلیل ما تا کنون دچار یک خلا قانونی شده ایم و نهاد و سند بالادستی که نقش و مسئولیت همه دست اندرکاران و نقش آفرینان صنعت نمایشگاهی را به صورت دقیق مشخص کرده ونحوه برنامه ریزی و نظارت توسط دولت را مشخص کرده باشد در دسترس نیست.

حال برای پر کردن این خلا چه کاری می توان انجام داد؟ این سند بالادستی می تواند منتج از یک چشم انداز از صنعت نمایشگاهی باشد یا در قالب یک طرح جامع راهبردی صنعت نمایشگاهی باشد که ماحصل و میوه اینها می تواند قانون جامع صنعت نمایشگاهی باشد.
ممکن است بگویید برای پر کردن این خلا بدون چشم انداز و طرح جامع هر چه سریع ترقانونی را به تصویب برسانیم که باز هم امکان پذیر است و بهتر از نبودنش است. چرا که ما به جای این قانون جامع  دهها دستور العمل و آیین نامه داریم که عملا دست وپاگیر هستند. این مقررات مفصّل، یک لباس و یک یونیفرم ثابت را بر تن تمام نمایشگاه هایی می کند که چندان شباهتی به هم ندارند و امکان رقابت را صلب می کنند.

ورود برگزار کنندگان خصوصی به حوزه برگزاری چطور شروع شد؟
در دهه 70 اتفاقات خوبی رخ داد و حدود 80 نمایشگاه تخصصی صادراتی ایجاد شدند که در نوبه خود اگر خیلی موفق نبودند ولی هسته های نمایشگاه های بین المللی صادراتی از آنجا ایجاد شد. همه این نمایشگاه ها را همان معاونت نمایشگاهی مرکز توسعه صادرات برگزار می کرد. در همان سالها چند شرکت در محل دائمی نمایشگاه های تهران طبق قراردادهای ساخت و ساز ((Build Operation &Transfer Contract  اقدام به ساخت سالن های نمایشگاهی کردند. این شرکت ها برای اطمینان از بازگشت اصل و فرع سرمایه خود اقدام به تعریف و برگزاری نمایشگاه در این سالن ها کردند. به طور مثال شرکت نمایشگاهی ایماگ آلمان که سالن 38 را ساخت تعدادی نمایشگاه را تعریف کرد تا خود آنها را برگزار کند. شرکتی دیگر سالن خلیخ فارس را ساخت و نمایشگاه هایی را تعریف و برگزار کرد. همینطور چند سالن دیگر که ساخته شدند و شرکت هایی نیز برای بهره برداری از این سالن ها تاسیس شدند. بعضی از بهترین نمایشگاه های کنونی از دل همین قرار دادهای BOT  بیرون آمدند.

سالن میلاد نیز طبق همین نوع قرارداد توسط صندوق ضمانت صادرات ساخته شد و ما نیز به عنوان شرکت بهره بردار این سالن در طول 2 سال 21 نمایشگاه در این سالن برگزار کردیم. چون صندوق ضمانت صادرات بخشی از وزارت بازرگانی سابق بود در نهایت به شرکت سهامی واگذار شد. از آنجا که برگزاری های برون سپاری شده موفقیت آمیز بود از اواخر دهه هفتاد این اقدام  در قالب صدور مجوزها ی نمایشگاهی برای شرکت های خصوصی تداوم یافت.

ما نیز در سال 1381 شرکت بانیان امید را تاسیس کردیم که به صورت تخصصی در زمینه برگزاری فعالیت می کردیم. همزمان ، بعضی سازمان های دولتی و تشکل ها نیز نمایشگاه هایی تعریف کردند و چون خود امکان وظرفیت برگزاری نداشتند برگزاری نمایشگاه را به شرکت های مجری نمایشگاه سپردند. به این ترتیب بخش خصوصی در برگزاری نمایشگاه متولد شد که هم اکنون بیش از70 شرکت در انجمن برگزار کنندگان عضویت دارند و حدود 200 شرکت برگزار کننده در سراسر کشور فعالیت می کنند. در دهه ی 80 رشد این شرکت ها چشمگیر بود و هم اکنون سالانه حدود 80 نمایشگاه بین المللی در سایت تهران و بین 400 تا 500 نمایشگاه در کل کشور داریم که البته من همه این تعداد را از جنس نمایشگاه بین المللی تخصصی نمی بینم. به نظر من تعداد نمایشگاه های بین المللی تخصصی در سراسر کشور کمتر از 200 نمایشگاه است و از نظر من تنها این تعداد را می توان عنوان بین المللی تخصصی داد. ما تعداد بسیار زیادی رویداد در جهان داریم که بخشی از اینها نمایشگاه های تجاری هستند. از این تعداد نمایشگاه تجاری بخشی بین المللی هستند و باز هم از این تعداد بخشی بین المللی تخصصی هستند و این عنوان مناسب هر رویداد نمایشگاهی که برگزار می شود نیست. البته چون در این سایت تهران اکثر رویداد ها در شکل بین المللی تخصصی برگزار می شوند دیگر نمایشگاه ها نیز به پیروی از آن، این عنوان را استفاده می کنند.البته اشکالی هم ندارد همین که موفق هستند خوب است هرچند که شاید بار محتوایی عبارت بین المللی تخصصی را نداشته باشند. البته نمایشگاه های بین المللی تخصصی که تعریف می شوند معمول نیست که در سالهای ابتدایی به سود آوری برسند و گاها تا شش یا هفت دوره ممکن است به نقطه سربه سر هزینه و در آمد نرسد. حتی برخی از نمایشگاه ها از سال دهم به بعد به سود آوری می رسند. این است که کار برگزاری نمایشگاه نیازمند صبر و پایداری در طول زمان است.
در طی  این سالها و در حدود 19 سال اخیر برخی نمایشگاه ها نیز یک یا دو دوره برگزار شدند و دیگر برگزار نشدند.می توانم بگویم به همین تعداد که در حال حاضر برگزار می شوند تعداد دیگری هم تعریف شدند که بعد از مدتی دیگر برگزار نشدند.

درباره ساخت سالن 5 نمایشگاه بین المللی توضیحاتی بفرمایید.
همانطور که عرض کردم ساخت سالنهای نمایشگاهی در محوطه نمایشگاه بین المللی  و طبق قرار دادهای ( B,O ,T)  در دهه 70 آغاز شد و بهترین سالنهای کنونی ما طبق این قراردادها ساخته شدند.
در اواسط دهه 80 در همین مکان سالن 5 سالنی بود که در یکی از نمایشگاه ها دچار آتش سوزی شد و از بین رفت. من از زمانی که آقای میرکاظمی وزیر بازرگانی  بودند پیشنهاد ساخت سالن در این مکان را دادم. این پیشنهاد با طرح توجیهی و مالی مورد توجه وزیروقت قرار گرفت ولی ساخت آن به تعویق افتاد. بعدتر مجدد وقتی آقای نعمت زاده وزیر شدند مجدد این پیشنهاد را مطرح کردیم و کلیت پیشنهاد مورد موافقت وزیر  و  مدیر عامل وقت آقای اسفهبدی قرار گرفت. حدود 2 سال طول کشید و ما حدود 10 طرح پیشنهاد کردیم.
از نظر نما ،معماری داخلی ،تعداد طبقه و موارد مختلف . با واحد بهسازی و نوسازی سالنها نیز هماهنگی های لازم انجام شد و آنچه که هم اکنون شما ملاحظه می کنید بیشتر طبق نظر و رهنمود های واحد بهسازی و نوسازی سالنها است و البته معاونت فنی نمایشگاه که این دو واحد بیشترین همکاری را برای ساخت این سالن با ما داشتند. زمانی که قرارداد اصلی منعقد شد و کار در 16 خرداد 95 شروع شد قرار بود کار 8 ماهه تحویل شود بسیار اتفاقی و از روی حسن اتفاق در تاریخ 16 بهمن 95 کار تمام شد. البته من امیدوار بودم کار زودتر از 8 ماه تمام شود ولی به دلیل بارش های شدید برف در آن سال این اتفاق نیفتاد ولی در همان شرایط نیز حدود 250 نفر در اینجا مشغول کار بودند. همچنین با پیمانکار نما نیز به مشکلی برخورد کردیم و یک تغییر پیمانکار نیز داشتیم که اگر این اتفاقات نبود من امیدوار بودم 6 ماهه کار تمام شود.
از ویژگی های فنی سالن بفرمایید.
مشاوران ما در هنگام ساخت، سالن های نمایشگاهی روزدنیا را مورد بررسی قرار دادند و خود ما نیز با تجربه سی وچند ساله در این امر ما یحتاج یک سالن نمایشگاهی را خوب می شناختیم. ما همه چیز را که یک سالن نمایشگاهی نیاز دارد در اینجا پیش بینی کردیم. امکانات رفاهی خدماتی تبلیغاتی سالن اجتماعات سالن های b2b همه پیش بینی شدند. از ویژگی های این سالن اینکه بدون ستون است. نما هم نمای دو پوسته است. اولین سالن در شرکت سهامی نمایشگاه هاست که فضای باز تعریف شده دارد. یعنی درسالن های دیگرفضای باز روی آسفالت کنار سالنهاست و آقای نعمت زاده وزیر وقت نیز همیشه می گفتند که چرا ما فضای باز تعریف شده نداریم. این سالن بیش از 2000 متر فضای باز نمایشگاهی داریم. البته ابتدا نظر ما بود که آن فضا نیز در سالن قرار گیرد و در یک فضای بدون ستون با یک دهنه 45 متری انجام بدهیم که کاملا شدنی بود ولی نظر آقای نعمت زاده این بود که فضای باز رسمی هم داشته باشیم. سقف این سالن باربری بالایی دارد و ما به راحتی می توانیم اجسام مختلف را تعلیق کنیم. امکانات تبلیغات ویژه شامل پرچم های ساحلی پرچم های سقفی و بنر های دور سالن و مهمتر از همه با توجه به اینکه روش های نوین و مدرن غرفه سازی امروزه غرفه سازی از سقف است. برای احجام سقفی مختلف باربری کامل داریم و نکته مهم برق رسانی برای آن است. ما 200 آمپر برق در هر نقطه از سقف داریم. 16 چشمه سرویس بهداشتی با نگهداری ویژه نیز در این سالن وجود دارد که با قفل کارتی برای شرکت کنندگان در سالن استفاده می شود. سالن اجتماعات با ظرفیت 100 نفر و سالن  b2b 50 نفره نیز به خوبی در نمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد. مهم تر از همه اینکه یک انبار داریم که از مایحتاج اصلی یک سالن است. این انبار بالابر 2 تنی دارد که برای قرار دادن پالت ها برای بازگرداندن کالاها مورد استفاده قرار می گیرد.

درباره شرایط مالی قرارداد ساخت این سالن نیز توضیحاتی بفرمایید.
قرار داد بر اساس مدل مالی که پیش بینی شده بود و به تایید وزیر محترم هیدت مدیره شرکت سهامی و کارشناسان دادگستری رسیده بود بسیار روشن و شفاف انجام شد و طرفین هم رضایت دارند.
بر اساس مدل مالی به مقدار سرمایه گذاری مالی زمان بندی مشخص خواهد شد. هم اکنون در حال مداکره هستیم و به طور کامل کارشناسی شده و 3 تیم 5 نفره  نفر از کارشناسان دادگستری و تیم اجرا و تیم نظارت در بخش های سازه مکانیک برق معماری و ساختمان حضور داشتند و 4 ماه اینجا مشغول به فعالیت بودند و بر اساس مستندات دقیق ارزیابی ها انجام شده است که این ارزیابی های نهایی در جدول قرار داده می شود و زمان بندی نهایی که باید سالن در اختیار ما باشد مشخص می شود. از نظر مقدار سرمایه گذاری نیز 15 درصد سرمایه اولیه را شرکت بانیان تامین کرد و 85 درصد مابقی توسط شرکت خدمات اول مخابرات و طی یک کنسرسیوم تامین سرمایه شد.
همانطور که عرض کردم این پروژه از ابتدای کار بی نهایت روشن و شفاف ونظارت شده و قانونی انجام شده است.

از برنامه های شرکت بانیان امید برای برگزاری نمایشگاه در سال 98 بفرمایید.

ما در سال 98 مجری نمایشگاه بورس بانک و بیمه هستیم که برگزار کننده آن سازمان بورس است و ما در یک مناقصه به عنوان مجری این نمایشگاه انتخاب شدیم. همچنین اتحادیه مبل سازان و درود گران تهران نیز که چندین هزار عضو دارد در سال 98 مجوز برگزاری نمایشگاه مبلمان را دریافت کرد و برگزار کننده نمایشگاه مبلمان خواهد بود که باز هم شرکت بانیان امید به عنوان مجری این نمایشگاه انتخاب شد و البته سیاست گذاری ها ی کلان برعهده انهاست.  نمایشگاه های دیگر نمایشگاه رنگ و رزین و نمایشگاه مسکن و انبوه سازی است که شرکت بانیان برگزارکننده این نمایشگاه ها خواهد بود.
همچنین از دو سال پیش با شرکت سهامی صحبت کردیم که  قسمت اعظم ماه مبارک رمضان مانند بسیاری از کشورهای مسلمان می تواند ماه زنده  و ماه فعالیت باشد. خوشبختانه با پیشنهاد ما موافقت شد و انشالله ما در ایام ماه مبارک جشنواره رمضان را خواهیم داشت و حدود 12 روز خواهد بود از سوم ماه مبارک تا 15 رمضان ( 17 تا 
31 اردیبهشت 98) کل فضای نمایشگاه را تحت پوشش خواهد داشت. مراسم های مختلف فرهنگی مذهبی و اجتماعی خواهد بود و جایگاه ویژه نیز شاهد مراسم هایی خواهد بود. کلیت این کار توسط تعاونی نمایشگاه انجام می شود که ما مجری بخشی از کار خواهیم بود.
حوزه های اصلی این جشنواره محصولات غذایی و انواع لوازم خانگی و همچنین گیاهان دارویی و استارت اپ ها و لوازم ورزشی خواهد بود. و انشالله ماه رمضان نمایشگاه زنده است با عنوان ضیافت ماه مبارک رمضان و بخشی از این کار بر عهده ما خواهد بود.
و صحبت پایانی ...
ما در سال 97 افت شدیدی در بخش مشارکت کنندگان خارجی در نمایشگاه ها داشتیم و در سال 98 ممکن است این افت ادامه داشته باشد. آنچه که من به شدت مخالف هستم این است که فکر کنیم به دلیل مشکلاتی که وجود دارد صنعت نمایشگاهی با بحران های غیر قابل حلی روبروست. در هر بحرانی فوایدی وجود دارد عدم حضور خارجی ها را می توان به شکل یک  فرصت دید و کالای ایرانی و صنعت گران ایرانی را بیشتر مورد توجه قرار داد. قدر مطلق درآمد ممکن است کاهش یابد ولی دامنه فعالیت در حوزه داخلی و مشتریان داخلی افزایش خواهد یافت. من بسیار امیدوار هستم و برعکس همه که منتظر دوره سخت و ناراحت کننده ای هستند من در انتظار دوره پررونق و خوبی برای سال های آتی هستم و هرگز نباید امید را از دست داد. آقای مودودی ریاست سازمان توسعه تجارت حرف خوبی در روز کنفرانس صنعت نمایشگاهی بیان کردند و آن اینکه هیچ کس بالاتر از آرمان هایش به دست نخواهد آورد و بزرگترین آسیبی که ممکن است بخوریم از ناامیدی است. من در دوره قبل تحریم ها هم همیشه می گفتم شاهد اتفاقات خوبی بودم و می دیدم بخش های تحقیق و توسعه فعال شده بود  و در دانشکده پلیمر دانشگاه امیرکبیر شاهد فعالیت های خوبی در حوزه رنگ و رزین بودم و حرکت خوبی به سمت استقلال و قطع وابستگی انجام می شد. اینها نکاتی است که نباید از نظر دور داشت.