به گزارش پایگاه خبری«عصر نمایشگاه » به نقل از ایرنا ، نشست تخصصی فولکلورشناسی مشترک بین ایران، تاجیکستان، افغانستان و روسیه در حاشیه بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در «سرای اهل قلم» برگزار شد.

«فولکلور» که برخی آن را به باور یا فرهنگ عامیانه تعبیر کرده اند، به تعریف لغت نامه «دهخدا» مجموعه‌ ای شامل افسانه ‌ها، داستان‌ ها، موسیقی، تاریخ شفاهی، ضرب ‌المثل‌ ها، هزلیات، باورهای عامه و رسوم است. فولکلور از دو کلمه لاتین «فولک» به معنی «توده» و «لور» به معنی «دانش» تشکیل شده است.

بر اساس این تعریف ها، نمودهای فولکلور را بیشتر می توان در توده‌ های عامی مردم یافت. واژه فولکلور که از حدود نیم قرن پیش در ادبیات ایران راه یافته ‌است، به تدریج به‌ اصطلاحاتی چون «فرهنگ عامه»، «فرهنگ عامیانه»، «فرهنگ توده» و «فرهنگ مردم» معنا شد.
به باور کارشناسان، ایران در این فرهنگ عامه یا فولکلور، نقاط اشتراک فراوانی با همسایگان خود دارد؛ اشتراکاتی که شاید تاکنون در قالب پژوهش های اساسی، توجه ویژه ای به آن ها نشده است.

با توجه به اهمیت موضوع، «علی اشرف مجتهد شبستری» نخستین سفیر ایران در تاجیکستان و رییس «انجمن دوستی ایران و تاجیکستان»، «جواد رسولی» دبیر انجمن دوستی ایران و تاجیکستان به همراه «هژیر تهرانی»، «هدیه شریفی» و «مجید اسدی» از پژوهشگران و اعضای هیات مدیره این انجمن بودند که در نشست فولکلورشناسی مشترک بین ایران، تاجیکستان، افغانستان و روسیه شرکت کردند.

آنان در این نشست به نقاط اشتراک فراوانی در عرصه هایی چون زبان، اسطوره ها، افسانه ها، غذاها، موسیقی و آداب و سنن میان ایران و کشورهای همسایه به ویژه هم زبان اشاره کردند. از نگاه آنان، لزوم شناسایی و تقویت این نقاط اشتراک فرهنگی برای زنده نگاه داشتن و احیای فرهنگ ملت های همسایه امری ضروری است.

فولکلور، آبشخور فرهنگ ملت ها
رسولی به عنوان مجری و گرداننده نشست، در ابتدای بحث به تعریف فولکلور پرداخت و گفت: گستره فولکلور برابر با گستره زندگی است. هرآنچه در زندگی مادی و معنوی ملت ها وجود دارد، در فرهنگ عامه یا فولکلور آنان نمود پیدا کرده است.
وی افزود: در فرهنگ عامه ملل مختلف، نمادها، آیین ها و اسطوره‌ های مشترک فراوانی وجود دارد که آبشخور فرهنگ یک ملت است. همان گونه که آبشخور همه گیاهان جهان زمین است، آبشخور فرهنگ یک کشور نیز آیین‌ هایی است که از گذشته وجود داشته و از آیین های ملل مختلف تاثیر پذیرفته‌ است.

اهمیت فرهنگ به مثابه قدرت نرم در دنیای امروز
مجتهد شبستری نخستین سخنران نشست، در سخنان خود بیش از هر چیز بر اهمیت قدرت نرم در جهان امروز تاکید کرد. وی با اشاره به اینکه فرهنگ یکی از اهرم های قدرت نرم است، گفت: یکی از راه های اصلی برای کشوری که می‌ خواهد سیاست ‌های فرهنگی خود را به کشورهای دیگر انتقال دهد، کتاب است.
نخستین سفیر ایران در تاجیکستان درباره اهمیت دیپلماسی فرهنگی در پژوهش‌ های فولکلوریک، افزود: زمانی دنیا امنیت ‌محور بود و کشورها بیشتر به دنبال قدرت سیاسی و نظامی بودند اما امروز دنیا در حال حرکت به سمت قدرت نرم است و مبادله های فرهنگی یکی از راه های افزایش این قدرت نرم به شمار می رود.
به باور مجتهد شبستری، هر کشوری که می ‌خواهد ایده‌ ها و سیاست‌ های فرهنگی خود را از راه های مختلف به دیگر کشورها انتقال دهد، باید برنامه‌ ریزی منظمی درباره مسایل فرهنگی داشته باشد.
وی در ادامه بر لزوم تقویت همکاری های مشترک میان کشورهای همسایه برای شناسایی و زنده نگهداشتن فرهنگ‌ های مشترک و همچنین جلوگیری از نفوذ فرهنگ های بیگانه تاکید کرد و افزود: هر کشوری باید بتواند با برنامه ‌ریزی درست، جمعیت خود به ویژه جمعیت جوان را تغذیه کند و برای هرآنچه از بیرون وارد می ‌شود، برنامه داشته باشد. کشورها باید بتوانند ضمن استفاده از نکته های مثبت فرهنگ‌ های دیگر، از تاثیرگذاری فرهنگ های غلط بر فرهنگ خود جلوگیری کنند.
رییس انجمن دوستی ایران و تاجیکستان اضافه کرد: با توجه به اشتراکات فرهنگی که ایران با کشورهایی مانند تاجیکستان، افغانستان و شماری دیگر از کشورهای همسایه دارد، می توانیم در زمینه احیای فرهنگ و گذشته افتخار آمیز خود گام های موثری برداریم اما واقعیت این است که نقاط ضعف و کاستی ‌های بسیاری در زمینه دیپلماسی فرهنگی وجود دارد.
به باور مجتهد شبستری، ایران جزو معدود کشورهایی در دنیا است که فرهنگ دیرینه کم ‌نظیری دارد اما برای شناساندن این فرهنگ به دیگر کشورها تاکنون گام های اساسی برداشته نشده است.
وی از تقویت نقاط اشتراک فرهنگ عامه کشورها به عنوان یکی از موثرترین راه های حفظ فرهنگ گذشتگان یاد کرد و گفت: یکی از راه های زنده نگهداشتن فرهنگ های گذشته، کار کردن در زمینه مشترکات فرهنگی در فرهنگ عامیانه با کشورهای همسایه است. حفظ و انتقال فولکلور یا فرهنگ عامه به آیندگان سبب می‌ شود کودکان و جوانان با آیین‌ ها و سنت های گذشته خود آشنا شوند.

اشتراک های فراوان فرهنگ عامه ایران و روسیه
شریفی پژوهشگر و نویسنده، به عنوان دومین سخنران این نشست به تحلیل اشتراک های فرهنگی در فرهنگ عامه یا فولکلور ایران و روسیه پرداخت.
وی درباره تاریخچه فولکلورشناسی در روسیه، اظهار کرد: فولکلورشناسی در روسیه نسبت به ایران، افغانستان و تاجیکستان قدمت بیشتری دارد به گونه ای که در دوره تزار، اتحاد جماهیر شوروی و بعد از آن، در روسیه بیش از دیگر کشورهای همسایه به فولکلورشناسی ایران، آسیای میانه و قفقاز پرداخته‌ شده است.
وی ادامه داد: پس از شکل‌ گیری اتحاد جماهیر شوروی با تمام چالش هایی که برای جمهوری‌ های زیر پوشش روسیه وجود داشت، یک اتفاق ناب روی داد و آن حمایت از فولکلور بود. اتحاد جماهیر شوروی، احیا و پاسداشت آثار فولکلوریک را جزو وظایف خود می دانست.
شریفی در بحث خود همچنین به نقاط مشترک فراوان میان فرهنگ عامه مردم ایران و روسیه اشاره کرد. وی ضمن تاکید بر این که واژگان، سنت ها، آیین ها، افسانه ها، اسطوره ها و حتی آداب غذایی مشترک فراوانی در فرهنگ عامیانه ایران و روسیه وجود دارد، گفت: با وجود این، تاکنون روی مشترکات فولکلوریک بین ایران و روسیه، پژوهش ‌های کاربردی و تاثیرگذاری صورت نگرفته است.
به گفته شریفی، اگر بتوانیم از تعصب های قومی، نژادی و سیاسی فاصله بگیریم، می توانیم پژوهش های خوب و کارآمدی در این زمینه داشته باشیم.

رشد فولکلورشناسی در 25 سال گذشته تاجیکستان
اسدی به‌ عنوان سومین سخنران این نشست، به بیان مشترکات فولکلوریک میان ایران و تاجیکستان پرداخت. او با تاکید بر این که پژوهش های فولکلورشناسی در تاجیکستان طی 25 سال گذشته و همزمان با استقلال این کشور رشد چشمگیری داشته است، گفت: تاجیکستان پس از استقلال، برای ملت ‌سازی و به دست آوردن هویت تلاش های زیادی کرد اما بلافاصله پس از استقلال این کشور، جنگ شهروندی موجب کند شدن پژوهش های فولکلورشناسی شد.
وی افزود: با پایان جنگ شهروندی در تاجیکستان عواملی از جمله تصویب برخی قانون ها موجب رشد فولکلورشناسی در این کشور شد. فعالیت ‌های کمیته رادیو و تلویزیون تاجیکستان در زمینه تولید و اجرای برنامه‌ های فارسی تاجیکی، یکی از گام های ارزشمند در زمینه احیای آثار فولکلور در این کشور بود.
به گفته اسدی، «پژوهشگاه زبان و ادبیات رودکی» در «آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان» نیز گنج‌ های ارزشمندی را در اختیار فولکلورشناسان قرار داد.
وی در پایان اظهار کرد: زنان در تاجیکستان نیز تاکنون نقش مهمی در احیا و استمرار فولکلور داشته اند، همچنین باید به پژوهش های مشترک فولکلورشناسی بین تاجیکستان و دیگر کشورهای فارسی زبان از جمله ایران اشاره کرد که در قالب کتاب ‌هایی در دسترسند. از آن جمله می ‌توان به پژوهش «کیهان پهلوان» در قالب کتاب «قشلاق در ایران» اشاره کرد.

ضعف شناخت از اشتراکات فولکلوریک ایران و افغانستان
تهرانی پژوهشگری بود که در پایان این نشست، نگاهی به فولکلورشناسی در افغانستان انداخت. به گفته وی، مطالعات فرهنگ عامیانه یا فولکلور در افغانستان ضعیف است.
تهرانی با اشاره به اینکه نقاط اشتراک در فرهنگ عامه میان ایران و افغانستان تاکنون به خوبی مورد توجه و شناسایی قرار نگرفته است، گفت: برخلاف این ‌که همواره از ایران و افغانستان به عنوان 2 کشور هم ‌تاریخ، هم‌ فرهنگ و هم ‌زبان یاد می شود، متاسفانه امروز شناخت زیادی از فرهنگ فولکلور این کشور همسایه در کشور ایران و برعکس دیده نمی‌ شود. شاید برخی تفاوت ها در دیدگاه های سیاسی 2 کشور موجب این گسست فرهنگی شده است.
وی در پایان از تشابه های فراوان در فرهنگ عامه ایران و افغانستان در زمینه هایی چون موسیقی، چیستان، رقص، جشن ها و بازی ها سخن گفت.

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصر نمایشگاه (http://telegram.me/asrenamayeshgah) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.