به گزارش پایگاه خبری «عصر نمایشگاه»، شهر بارسلونا و کشور اسپانیا 41 سال بعد (1929 میلادی) دومین اکسپو جهانی خود را برگزار کردند. برخی کارشناسان اکسپو 1888 بارسلونا را محل تولد جنبش مدرنیسم می‌دانند و برخی دیگر می‌گویند، این نمایشگاه جهانی پیش‌زمینه تولد این جنبش را فراهم کرد. با این حال عموم کارشناسان معتقدند که اکسپو 1888 سرآغاز عصر نوین برای اسپانیا و راهی جدید برای درک بهتر جهان بوده است. اهمیت این رویداد تاریخی به اندازه‌ای بود که ملکه مادر به همراه آلفونسو هشتم پادشاه وقت اسپانیا (که در آن زمان کودکی چند‌ساله بود) آن را افتتاح کرد. در این شماره به بررسی این اکسپو و تاثیرات آن بر کشور اسپانیا و قاره اروپا می‌پردازیم.

پیش از نمایشگاه
زمان تولد جنبش مدرنیسم اغلب محل مناقشه است. برخی آن را به دوره زمانی 1880 تا 1885 یعنی وقتی که تعدادی از ساختمان‌های مدرن تکمیل شدند، نسبت می‌دهند. در مقابل، برخی زمان آن را دهه 1890 می‌دانند یعنی وقتی که هنرمندان کاتالان (منطقه‌ای در شمال شرقی اسپانیا) تحت تاثیر هنر نوین بلژیکی و پاریسی قرار گرفتند. با این حال، امروزه بسیاری بر این باورند که سال 1888 زمانی بود که مدرنیسم تبدیل به یک جنبش هنری واقعی شد. شاید نتیجه همه فرضیه‌های مطرح شده را اینگونه بتوان جمع‌بندی کرد که مدرنیسم کاتالانی نخستین گام‌های خود را در اوایل دهه 1880 برداشت و تا سال 1888 (زمان برگزاری اکسپو بارسلونا) به شهرت و محبوبیت دست یافت. این مدرنیسم تنها یک سبک نبود بلکه راه جدیدی برای درک جهان به شمار می‌رفت. در دهه 1870 میلادی، بارسلونا و کاتالونیا به مکان بهتری برای زندگی تبدیل شدند. دوره موسوم به بازسازی اسپانیا از سال 1874 با روی کار آمدن شاه آلفونسو دوازدهم رقم خورد و پس از سال‌ها جنگ و درگیری، سرانجام از سال 1875 دوره صلح و ثبات و بهبود اقتصادی آغاز شد.
در این زمان، تجارت به ویژه با مستعمرات اسپانیا در آمریکای جنوبی و کشتیرانی رونق خوبی پیدا کرد. تجار اسپانیایی منسوجات و انواع خوراکی و نوشیدنی را به مستعمرات صادر و پنبه، شکر و محصولات دیگر را از آنجا وارد می‌کردند (البته تجارت برده از آفریقا و منطقه کارائیب نیز تجارت پر سودی به شمار می‌رفت). در این دوره، در مناطق بارسلونا و کاتالونیا راه‌های جدیدی احداث و راه‌های موجود بهینه‌سازی شدند. همچنین بنادر بزرگ‌تر و خطوط راه آهن احداث شدند. اما این روند مثبت ادامه نیافت.
در آغاز دهه 1880 میلادی، سرخوشی ناشی از رونق اقتصادی به یکباره پایان یافت. کاهش تولید محصولات کشاورزی و تمرکز بر تولید تنها یک محصول، نابودی باغ‌های انگور و... به ورشکستگی تجار و کارآفرینان منجر شد و اقتصاد بارسلونا به سرعت در مسیر سقوط قرار گرفت. شرایط به گونه‌ای پیش می‌رفت که در سال 1887 عده‌ای از بروز یک فاجعه اقتصادی خبر دادند. اما برخی عقیده دیگری داشتند. در این زمان، با توجه به افزایش شدید جمعیت، از بین رفتن مشاغل و ظهور گروه‌های تندرو (مثل آنارشیست‌ها)، اقتصاد در شرایط بدی قرار داشت. در چنین شرایطی بود که اوژنیو سرانو دی کازانووا ایده برپایی اکسپو بارسلونا را مطرح کرد.
در ابتدا این طرح به دلیل ایجاد بدهی و مشخص‌نبودن دستاوردهایش با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد اما مخالفت‌ها خیلی زود رنگ باختند. هدف برگزارکنندگان اکسپو 1888 بارسلونا کسب درآمد نبود، بلکه آنها به دنبال فعال‌کردن تجارت و بازار کار در منطقه کاتالونیا بودند. این هدف محقق شد: بیش از دو هزار نفر برای احداث ساختمان‌ها و تاسیسات استخدام شدند. به علاوه، حدود 3 هزار نفر هم جذب مشاغل خدماتی مرتبط با نمایشگاه شدند. اما دستاوردها بیش از اینها بود. اکسپو 1888، بارسلونا را در نقشه اروپا نشاند و به آن شهرتی جهانی بخشید. مردم بارسلونا نیز به خود می‌بالیدند که میزبان یک نمایشگاه بین‌المللی بودند. مسئولان شهر نیز از اینکه توانستند این اکسپو را در شرایط رکود اقتصادی برگزار کنند، خوشحال بودند. یکی از دلایل این خوشحالی این بود که بارسلونا قبل از مادرید و دیگر شهرهای اسپانیا موفق به برگزاری اکسپو شده بود.
این اکسپو تاثیرات زیادی بر جا گذاشت و به مدرن‌شدن کاتالونیا منجر شد. بیش از 50 درصد بازدیدکنندگان از اکسپو 1888 بارسلونا از منطقه کاتالونیا بودند. آنها ماشین‌آلات جدیدی را مشاهده کردند و بسیاری با این امید که تکنولوژی‌های جدید را به شهرها و روستاهایشان ببرند، از نمایشگاه بیرون رفتند. در حوزه‌های هنر و معماری نیز همین اتفاق رخ داد. آفریده‌های هنرمندان مدرنیست در بخش‌های نقاشی، مجسمه‌سازی و ساختمان، تحسین بازدیدکننگان را برانگیخت.

برگزاری نمایشگاه
پس از سال‌ها آشوب و ناآرامی، جنگ و تغییر دولت‌ها، سرانجام اسپانیا یک دوره ثبات را تجربه کرد و توانست رویدادی جهانی را میزبانی کند. ابتدا در سال 1886 اوژنیو سرانو دی کازانووا تلاش کرد تا یک اکسپو جهانی در بارسلونا برگزار کند اما توفیق نیافت اما این رویداد به همت وی و همراهی شهردار بارسلونا و برخی مقامات دولتی، در سال 1888 برگزار شد. این رویداد بین‌المللی در پارک عمومی شهر بارسلونا که برای این منظور بازسازی و بهسازی شده بود، در زمینی به مساحت 47 هکتار برگزار شد. بیش از 2 میلیون نفر از اسپانیا، سراسر اروپا و برخی نقاط جهان از این اکسپو دیدن کردند. در این اکسپو که بیش از 1.7 میلیون دلار صرف برپایی آن شده بود، 30 کشور از سراسر جهان (از جمله آمریکا، چین، ژاپن، فرانسه) حضور داشتند. این رویداد بزرگ از 8 آوریل تا 10 دسامبر 1888 میلادی در شهر بارسلونا برگزار شد. مهم‌ترین آثار به نمایش درآمده در این اکسپو، طاق نصرت زیبا و مجسمه یادبود کریستف کلمب بود.

میراث اکسپو 1888
شاید بتوان مهم‌ترین میراث و یادگار باقیمانده از اکسپو 1888 بارسلونا را پارک Ciutadella دانست. تغییر کاربری دژ نظامی منفور Citadel و تبدیل آن به پارک عمومی با استقبال مردم مواجه شد. این دژ نظامی در سال 1714 ساخته شد و پس از آن برای کنترل شهر از سوی ارتش اسپانیا مورد استفاده قرار گرفت. امروزه فواره و حوض‌های کوچکی که برای اکسپو 1888 ساخته شده بودند، همچنان پا بر جا هستند. از دیگر بناهای به جا مانده از آن زمان می‌توان به قلعه «سه اژدها» اشاره کرد که به عنوان کافه- رستوران نمایشگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت و امروز تبدیل به موزه جانورشناسی، گلخانه و موزه زمین‌شناسی شده است. بنای دیگر، طاق نصرتی است که ورودی نمایشگاه را شکل می‌داد. بنای یادبود کریستف کلمب (کاشف آمریکا) به ارتفاع 60 متر که برای اکسپو 1888 بارسلونا در محل ورود کلمب به اسپانیا پس از نخستین سفرش به قاره جدید ساخته شد، از مهم‌ترین بناهایی است که تا امروز بر جا مانده است. در سراسر شهر بارسلونا می‌توان بناها و ساختمان‌هایی را مشاهده کرد که از زمان برگزاری اکسپو 1888 باقی مانده‌اند و نشان‌دهنده هنر و سبک معماری آن زمان هستند.

*آرش خورشیدی