به گزارش پایگاه خبری عصر نمایشگاه ندا اکبری، معمار و پژوهشگر، رتبه ی دوم  مسابقه ی طراحی پاویون ایران در اکسپوی 2015 میلان، مولف کتاب "اکسپو، جهان در پوست معماری" و مقالات متعدد در زمینه ی معرفی و تاریخ نگاری تحلیلی تفسیری و انتقادی در رابطه با اکسپوها و پاویونهای طراحی شده است که علاوه بر ارائه ی آنها در نشستهای متعدد، مقالات او در نشریات تخصصی معماری منتشر شده است. او چندیست به کمک مشاور فرانسوی خود، آنتونیو لموگ، در حال جمع آوری مجموعه پاویونهای ایران به صورت مبسوط از ابتدا تا اکنون است. همچنین به همراه مجموعه ای از پژوهشگران در حال ترجمه و تدوین کتاب "اکسپو" نوشته ی گردن لیندن است. گفت و گویی با ایشان در شماره 34 مجله نمایشگاه منتشر شد که در ادامه می خوانیم.

برای آشنایی بیشتر خوانندگان لطفا از فعالیت ها و تجربیات پژوهشی و طراحی خود در زمینه ی اکسپو توضیحاتی بفرمایید.

از اینکه چرا حدود یک دهه اکسپو موضوع اصلی فعالیتهای من است، شروع می کنم. وقتی تصمیم گرفتم موضوع پایان نامه ام طراحی پاویون ایران در اکسپوی 2015 میلان باشد و وقتی به بهانه ی انجام مطالعات پایان نامه  به شانگهای سفر کردم و وقتی در آنجا با پاویون ایران مواجه شدم، از آنجا که در آن سالها در رسانه های معماری فعالیت می کردم فهمیدم  که دلیل مواجهه ی من با پاویونی بی کیفیت که از نظر من نماینده ی قابلی برای ایران نبود، عدم وجود حساسیت و آگاهی جامعه ی معماری نسبت به موضوع اکسپو بود. پس از سفر، شروع کردم به نوشتن در مجلات و روزنامه ها و ایراد سخنرانی در نشستهای متعدد در رابطه با موضوع اکسپو. در ادامه ی  مطالعه و پژوهش در این زمینه، وقتی برای اولین بار برای انتخاب طراحی پاویون ایران مسابقه ای برگزار شد و ما توانستیم در آن مسابقه رتبه ی دوم را کسب کنیم، مصمم تر شدم راهی که درآن قدم نهاده ام را ادامه دهم، چون تاثیر فعالیتهای من در فاصله ی بین دو اکسپو انکار نشدنی بود. از آنجا که مجموعه ی تخصصی به زبان فارسی در رابطه با موضوع اکسپو وجود نداشت، تصمیم گرفتم مطالعاتم را در قالب کتابی منتشر کنم. آن روزها با فصلنامه ی معماری و شهرسازی همکاری می کردم که آقای دکتر دیبا پیشنهاد کردند به جای انتشار کتاب، به عنوان سردبیر میهمان یک شماره را به موضوع اکسپو اختصاص دهیم که متاسفانه انتشار مجله در همان سال به دلیل مشکلات مالی متوقف شد و من مجموعه ی اکسپو را به انتشارات کسری منتقل کردم. به همین خاطر مجموعه ای که منتشر شد در واقع یک کتاب مجله است. این کتاب با عنوان "اکسپو، جهان در پوست معماری" سال 2016 منتشر شد. همچنین یک نشست در رابطه با اکسپو 2020 در کتابخانه ی ملی با حضور جامعه معماران حرفه ای و نهادهای دولتی تصمیم گیرنده با حضور دکتر اسفهبدی، مدیر عامل وقت شرکت سهامی نمایشگاه های بین المللی و دکتر حناچی، معاون شهرسازی و معماری وزیر وقت راه و شهرسازی در رابطه با چگونگی حضور ایران در اکسپوی 2020 در سال 2015 برگزار کردم  و مدرس چندین ورکشاپ با موضوع طراحی پاویون ایران در اکسپوها بوده ام.

فرایند انتخاب طراح پاویون ایران در اکسپو 2020 به چه شکل انجام می شود و در چه مرحله ای قرار دارد؟

  سال 2013 در استودیوی جوانی به همراه گروهی از دوستانم فعالیت معماری می کردیم و من مشغول گردآوری کتاب اکسپو بودم که با طرح موضوع مسابقه برای طراحی پاویون ایران در اکسپو 2015 میلان که از جانب آقای دکتر مظاهریان، رییس وقت دانشکده ی معماری دانشگاه تهران، مطرح شده بود به وجد آمدم و مصرانه تصمیم گرفتم در این مسابقه شرکت کنم. این اولین بار بود که در تاریخ حضور ایران در اکسپوها، شرکت سهامی نمایشگاه های بین المللی که به نمایندگی از سوی دولت عهده دار مسئولیت برپایی پاویون ایران است، تصمیم گرفته بود پروسه ی انتخاب طرح از طریق مسابقه انجام شود. با انتشار فراخوان که شرکت در آن محدود به مهندسین مشاور گرید یک و دو بود، ناامید نشدم. با آقای دکتر دیبا برای چگونگی شرکت در مسابقه مشورت کردم. در نتیجه با مذاکرات ایشان ما به این توافق رسیدیم که با مهندسین مشاور ارگ بم کرمان همکاری کنیم. همکاری به این صورت بود که پروژه به صورت کامل در دفتر ما طراحی می شد اما چون برای مسابقه گرید نیاز بود، به نام آن مهندسین مشاور ارائه می شد. من و احسان دربندی-فازاد استودیو-  توانستیم برای این پروژه تیمی  حرفه ای داشته باشیم که در این میان حضور علیرضا امتیاز، کاوه بذرافکن و ژوبین خبازی برای ما تجربه ی ارزشمندی بود. اینکه برای آن مسابقه ی بی سرانجام چه اتفاقی افتاد موضوعیست که بارها در مورد آن صحبت کرده ام. اما نتیجه این بود که براساس بیانیه ی هیئت داوران، مهندسین مشاور نقش جهان پارس، رتبه ی اول، مهندسین مشاور ارگ بم کرمان+ فازاد استودیو، رتبه ی دوم، مهندسین مشاور طرح و توسعه بلندپایه+ کات استودیو و همچنین مهندسین مشاور ماهر و همکاران+ جا استودیو به صورت مشترک سوم شدند. از بازگو کردن نتایج مسابقه تنها قصدم این است که تاکید کنم نتیجه حاکی از آن بود که هرچند نمایشگاه بین المللی با وضع قانون داشتن رتبه 1 و 2 برای صلاحیت ورود به مسابقه درصد زیادی از پتانسیلهای معماری کشور را نادیده گرفته بود، اما دفاتر جوانی مانند ما زیر سایه ی دفاتر تایید صلاحیت شده ی دولتی قراردادهای دست دومی منعقد کرده و در واقع از میان 4 طرح برگزیده، 3 طرح متعلق به دفاتر جوان بود. حالا در مسابقه ی پیش رو برای طراحی پاویون ایران در اکسپو 2020  ایجاد تغییر فراخوان از گرید یک و دو و تعمیم آن به تمامی دفاتر معماری موضوعی است که چون شخصا آن را تجربه کرده ام، برای جامعه ی معماری اتفاقی بزرگ و برای من موفقیتی خوشایند است. در ادامه، تغییر موضوع مسابقه از مسابقه ی  صرفا معماری به مسابقه ی طراحی مفهومی، محتوایی و کالبدی در این فراخوان محقق شد. شرکت در اکسپو تنها به طراحی معماری مربوط نمی‌شود. طراحی کالبد یک پاویون، اولین مسئله ی ما نیست. خلق یک پاویون موفق  با پرسش از معنا و عملکرد به حل کالبد می انجامد. البته پیشنهاد این بود که مسابقه دومرحله ای شده  و در مرحله ی اول به موضوع محتوای پاویون و در مرحله ی بعد به معماری اختصاص یابد. اما به علت کمبود زمان، هر دو موضوع  با هم در یک فراخوان مطرح شد و در نتیجه تغییر اسناد خواسته شده برای مسابقه از مدارک کمی به کیفی از دستاوردهای این تغییر بود. به عنوان مثال در اسناد فراخوان از شرکت کنندگان خواسته ایم که علاوه بر ارائه ی متدولوژی طرح که امتیاز قابل توجهی را شامل می شود، یک تیم مشاور تخصصی که شامل طراح رویداد یا کیوریتور، طراح معمار، طراح صنعتی، مهندس عمران با گرایش سازه، جامعه شناس یا انسان شناس شهری وهنرمند در یکی از هفت رشته ی هنر معرفی کنند که طرح این موضوع سبب می شود تا حدودی از تحقق هر دو بخش محتوا و معماری پاویون اطمینان حاصل کنیم.

پاویون ایران در اکسپوی 2015 اولین حضور ایران پس از برگزاری مسابقه ای هرچند بی‌سرانجام بود. این بار با واکاوی، آسیب شناسی و بازنگری تجربه ی پیشین در زمینه ی انتخاب طراح از طریق مسابقه امیدواریم تجربه ی بهتری پیش رو باشد. آگهی فراخوان ارزیابی کیفی انتخاب مشاور به منظور حضور در مسابقه ی طراحی پاویون ایران در اکسپو 2020 دوبی در روزنامه های کثیرالانتشار و وبسایت شرکت سهامی نمایشگاه های بین المللی در بهمن ماه  منتشر  و البته یک بار هم تمدید شد.  متقاضیان اسناد مربوطه را از دبیرخانه نمایشگاه دریافت کرده و مدارک خواسته شده را در زمان مقرر تحویل دادند. پس از بررسی مدارک از میان متقاضیان، در نهایت 10 مشاور گزینش خواهند شد. پس از ارائه ی طرح از سوی مشاورین منتخب در فرصت 50 روزه و پرداخت کمک هزینه، داوری انجام خواهد شد. امیدواریم که انتخاب طراح پاویون ایران در اکسپوی پیش رو از این مسیر دموکرات و با ایمان به خرد جمعی به بهترین شکل ممکن صورت پذیرد.

به نظر شما با توجه به انتخاب تم حرکت طراح پاویون ایران چه مواردی را باید در اولویت طرح خود  قرار دهد؟

این سوال خوبی است که  من در حال حاضر جوابش را نمی دانم، چرا که این مهم ترین پرسشیت که طراح پاویون باید به آن پاسخ دهد. همانطور که شما می دانید مسئله ی اصلی اکسپوها، ایجاد سوال و یا پاسخ در راستای تم اکسپوهاست که این موضوعات براساس دغدغه های مقاطع زمانی برگزاری اکسپوها انتخاب می شوند. تم اکسپوی پیش رو پیوند ذهنها، آفریدن آینده است. بنابر رویکرد مسترپلان این اکسپو، کشورها با توجه به انتخاب یکی از سه سابتم در مناطق مشخص شده در مسترپلان که هر منطقه دارای طراحی معماری متمایزی است، قرار می گیرند. همانطور که شما به خوبی اشاره کردید، ایران در میان اهداف فرعی  که می‌توان آنها را ابزاری برای رسیدن به هدف اصلی دانست، موضوع حرکت را انتخاب کرده است. دو موضوع دیگر توسعه ی پایدار و استفاده از فرصت‌ها به مثابه زمینه‌ای برای مشارکت و هم‌افزایی توان‌های فکری، مالی و مدیریتی برای پیشبرد اهداف جهانی هستند. تحرک خود پنج موضوع را در بر دارد: حمل و نقل، سفر و اکتشاف، تحرک شخصی، پشتیبانی ها و قابلیت اتصال دیجیتالی که هر کدام از اینها می بایست با تعریف دقیق حوزه های تمرکز مورد توجه طراح محتوا قرار گیرد. با توجه به مقیاس جهانی اکسپوها که این بار در نزدیک ترین موقعیت مکانی نسبت به ما و برای نخستین بار در خاورمیانه برگزار خواهد شد و توان آن برای اصلاح تصویر ایران در عرصه ی فراملی و آینده‌ای که برای آن می‌کوشیم،  گروه های منتخب می بایست با تمام توان خود به تبیین موضوع بپردازند و با در نظر گرفتن موضوع پایداری و فرصت در کنار سابتم حرکت و همینطور تم اصلی به پاسخی فراخور موضوع دست یابند، چرا که اهمیت محتوا در اکسپوها بسیار فراتر از مسئله ی معماری است. مسئله ی حضور در اکسپوها و مناسبات جهانی فخرفروشی تمدن های پیشین و تاریخ دو هزار و پانصد ساله نیست. اکسپو در واقع یک بازی بینافرهنگیِ فراسیاسی با روکشِ معمارانه است. ما باید با به چالش کشیدن ایران معاصر به تولید گفتمان بپردازیم تا شاهد پاویون‌هایی فراخور فرهنگ و هنر ایران و ایرانی باشیم. شاید اولین موضوعی که به ذهن هر ایرانی در رابطه با موضوع حرکت می رسد، موقعیت جغرافیایی ایران در پیوند شرق و غرب باشد. چرا که ایران از‌هزاران سال پیش حلقه ی واسط بین شرق و غرب بوده است، قرارگرفتن ایران در مسیر جاده ی ابریشم  موقعیت استراتژیک بی‌نظیری را برای ما فراهم کرده است. حال آنکه این اکسپو با این پیش فرض برگزار می شود که دوبی اتصال شرق و غرب است. برای اثبات این ادعا کافیست آمار پروازهای روزانه ی امارات را بررسی کنید.

با توجه به امکانات و محدودیت ها پیش بینی شما از حضور ایران در اکسپو 2020 چیست؟

رویدادهایی از این دست برای دولت ایران، با توجه به شرایط کنونی ما در جهان، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و ما اکنون بیش از هر زمان دیگری نیازمند فرصتهایی برابر جهت گفت و گو و ارتباط هستیم. اکسپوها به عنوان مهم‌ترین رویداد فرهنگی جهان برای نهادهای دولتی تصمیم‌گیرنده‌ی ایران همچون عرصه ای برای ارائه ی راهبردهای فرانفتی و تقویت برند ملی مطرح است. در طول تاریخ، رشد تمدن‌ها در سایه ی ارتباط و گفت و گو شکل گرفته است و اکسپوها در طول یکصد و شصت و هشت سال برگزاری یقینا یکی از مهم ترین تبلورهای عینی گفت و گوی جهانی هستند. آینده جهان در گرو ارتباط، اقدام‌های مشترک و مسئولیت‌های دسته‌جمعی است. ارتباط ذهن ها، خلق آینده مستلزم درک عمیق و آگاهی نسبت به مکان، روابط اجتماعی و مفهوم فرداست. همانگونه که امارات متحده ی عربی بر این باور است که با ارتباط ذهن‌ها مشکلات آینده‌ی جهان را برطرف خواهد کرد، ما که از اولین اکسپو به لطف امیرکبیر حضور داشته ایم، باید به قدرت گفت‌و‌گو ایمان بیاوریم تا تعاملی پیشرو با جهان امروز داشته باشیم. گفت و گویی در مقیاس های گوناگون و تعریف زبان مشترک میان بخش مدیریت حاکم و جامعه ی حرفه ای که با در نظر داشتن اتفاقات جاری ایران زمینه ای برای گفتمان سازنده میان جامعه‌ی معماری، هنرمندان، اندیشمندان، حرفه‌مندان و نهادهای دولتی تصمیم گیرنده را میسر می سازد.

و صحبت پایانی ....

سال 2010 پس از اینکه از اکسپوی شانگهای برگشتم، در یادداشتی که در فصلنامه ی معماری و شهرسازی منتشر شد، در پاسخ به طراح پاویون ایران در اکسپوی 2010 که طراح صنعتی بود و من از او پرسیده بودم که چرا رسالت این معرفی با شما بوده است؟ و او جواب داده بود زیرا ما در ایران معمار نداریم، نوشته بودم که موضوع پایان نامه ام طراحی پاویون ایران در اکسپوی 2015 میلان است تا پنج سال بعد کسی نگوید ایران معمار ندارد. این جمله را نوشته بودم امایادم هست که موقع نوشتن دست و دلم لرزیده بود.... 5 سال بعد، در سال 2015 وقتی از اکسپوی میلان برگشتم، در روزنامه ی شرق یادداشتی نوشتم مبنی بر اینکه منی که  تصمیم به بهبود تصویر ایران در عرصه ی جهانی و ادای دین به معمار ایرانی‌بودنم گرفته بودم، حالا پشیمانم. چرا که از اکسپویی می نوشتم که برای آن سالها تلاش کرده بودم و در سفرم به میلان بار دیگر با پاویونی بدساخت و بی محتوا مواجه شده بودم که بارها و بارها طرح دوم شده ی بی حاصل گروهمان را جای آن تصور کرده بودم.  با این حال  پاویون ایران در اکسپوی 2015 فرسنگها از پاویونهای پیشین ایران فاصله داشت و بهتر بود و من این پیشرفت را حاصل  تغییر رویکرد کارفرما، برگزاری مسابقه و آگاهی و حساسیتهای جامعه ی معماری به موضوع اکسپو می دانم. پس حالا که کمتر از 20 ماه تا برگزاری اکسپوی 2020 مانده، می خواهم بگویم که ما باید به قدر وسع تلاش کنیم و چاره ای جز آزمون و خطاهای مکرر نداریم. من در حال حاضر مشاور مجموعه ای هستم که منتقدشان بودم. حسن نیت و تلاش مجموعه ی نمایشگاه بین المللی و ستاد اکسپو در زمینه ی برگزاری این مسابقه قابل تقدیر است. حالا من امیدوارم و مطمئنم که آینده از آن ماست.

برای دسترسی به متن مجموعه مقالات و پروژه ها و مطالعه ی بیشتر به وب سایت
www.azadrahmag.ir
  مراجعه نمایید